نقش رستم شیراز (استان فارس)، یادگار تمدن هخامنشی

نقش رستم؛ گنجینه‌ای از تاریخ و تمدن ایران باستان

نقش رستم چیست؟

نقش رستم یکی از مهم‌ترین و باشکوه‌ترین محوطه‌های تاریخی ایران است که مجموعه‌ای از مقبره‌های پادشاهان هخامنشی، نقش‌برجسته‌های ساسانی و سازه‌ای مرموز به نام “کعبه زرتشت” را در خود جای داده است. این مکان با قدمتی چند هزار ساله، نماد قدرت و عظمت حکومت‌های ایران باستان محسوب می‌شود و اطلاعات ارزشمندی از تاریخ، مذهب، هنر و سیاست این دوران ارائه می‌دهد. در تور تخت جمشید از شیراز، بازدید از نقش رستم یکی از بیاد ماندنی ترین گشت های شیراز خواهد بود.

نقش رستم کجاست؟

نقش رستم در استان فارس، در حدود ۶ کیلومتری شمال تخت جمشید و ۱۲ کیلومتری شهر مرودشت واقع شده است. این مجموعه تاریخی در دامنه کوهی به نام “کوه حسین” قرار دارد و یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری استان فارس به شمار می‌آید. دسترسی به نقش رستم از طریق جاده شیراز – مرودشت امکان‌پذیر است و گردشگران داخلی و خارجی زیادی از این مکان بازدید می‌کنند.

نقش رستم شیراز

بسیاری از گردشگران نقش رستم را با شیراز مرتبط می‌دانند، چراکه این محوطه تاریخی در نزدیکی این شهر قرار دارد. شیراز، که به عنوان مهد فرهنگ و ادب ایران شناخته می‌شود، به واسطه جاذبه‌های تاریخی متعدد خود، همچون تخت جمشید، پاسارگاد و نقش رستم، یکی از مقاصد محبوب گردشگری ایران است. بازدید از نقش رستم معمولاً در کنار تخت جمشید و مجموعه‌های تاریخی دیگر در برنامه سفر گردشگران قرار می‌گیرد.

 

علت نامگذاری نقش رستم

نام “نقش رستم” برگرفته از افسانه‌های شاهنامه فردوسی است. مردم محلی در گذشته بر این باور بودند که نقش‌برجسته‌های ساسانی و مقبره‌های سنگی این مکان به پهلوان نامدار ایران، رستم، مرتبط است. ازاین‌رو، این مجموعه را “نقش رستم” نام‌گذاری کردند. بااین‌حال، شواهد تاریخی نشان می‌دهد که این مکان از دوره ایلامیان تا ساسانیان مورد استفاده قرار گرفته و ارتباط مستقیمی با رستم شاهنامه ندارد.

داخل نقش رستم

نقش رستم شامل بخش‌های متعددی است که هر یک اهمیت تاریخی و باستان‌شناسی بالایی دارند. این مجموعه شامل:

مقبره‌های پادشاهان هخامنشی: آرامگاه داریوش بزرگ، خشایارشاه، اردشیر یکم و داریوش دوم.

نقش‌برجسته‌های ساسانی: تصاویری از پیروزی پادشاهان ساسانی بر دشمنانشان.

کعبه زرتشت: بنایی اسرارآمیز که احتمالاً معبد یا آرامگاه بوده است.

کتیبه‌های هخامنشی و ساسانی: کتیبه‌هایی که اطلاعات ارزشمندی درباره تاریخ، سیاست و مذهب ایران باستان ارائه می‌دهند.

داخل مقبره‌های نقش رستم

مقبره‌های نقش رستم در دل کوه تراشیده شده‌اند و ورودی آن‌ها به شکل صلیب یونانی است. این مقبره‌ها شامل تالارهایی داخلی هستند که در گذشته محل نگهداری پیکر پادشاهان هخامنشی بوده‌اند. پیکر این شاهان پس از مرگ در تابوت‌های سنگی یا ظروف مخصوص قرار داده و درون مقبره گذاشته می‌شد. دیوارهای داخلی برخی از این مقبره‌ها دارای نقوش و کتیبه‌هایی هستند که جزئیاتی درباره زندگی و فتوحات این پادشاهان ارائه می‌دهد.

سنگ‌نبشته و نقش‌برجسته‌های نقش رستم

نقش رستم دارای ۹ نقش‌برجسته مهم مربوط به دوران ساسانی است که تصاویری از پیروزی‌ها و صحنه‌های مختلف زندگی پادشاهان ساسانی مانند اردشیر بابکان، شاپور اول، بهرام دوم و نرسی را به نمایش می‌گذارد. همچنین، کتیبه‌های متعددی در این مجموعه وجود دارد که در آن‌ها پادشاهان درباره حکومت خود، نبردها و آیین‌های مذهبی سخن گفته‌اند. این کتیبه‌ها به زبان‌های فارسی باستان، پهلوی و ایلامی نوشته شده‌اند.

کعبه زرتشت نقش رستم

یکی از اسرارآمیزترین سازه‌های نقش رستم، کعبه زرتشت است. این بنا یک ساختمان سنگی مکعب‌شکل با ارتفاع حدود ۱۲ متر است که در برابر مقبره داریوش بزرگ قرار دارد. هدف از ساخت این بنا هنوز مشخص نیست، اما برخی محققان معتقدند که کعبه زرتشت یک نیایشگاه زرتشتی یا محل نگهداری اسناد و گنجینه‌های سلطنتی بوده است.

عکس‌های نقش رستم

نقش رستم یکی از مکان‌های جذاب برای عکاسی است. نورپردازی طبیعی در طول روز، سایه‌هایی که روی مقبره‌ها و نقش‌برجسته‌ها ایجاد می‌شود و بافت تاریخی این محوطه، آن را به یک سوژه فوق‌العاده برای عکاسان تبدیل کرده است. تصاویر نقش رستم معمولاً زیبایی و ابهت این مجموعه را به خوبی نشان می‌دهند.

گنج نقش رستم

در طول تاریخ، داستان‌های زیادی درباره گنج‌های مدفون در نقش رستم نقل شده است. برخی افسانه‌ها حاکی از آن است که هخامنشیان مقادیر زیادی طلا و جواهرات را درون مقبره‌های خود دفن کرده‌اند. بااین‌حال، در کاوش‌های باستان‌شناسی هیچ گنجی در این مقبره‌ها پیدا نشده است و به نظر می‌رسد که مقبره‌ها در دوران باستان غارت شده باشند.

سرنوشت اجساد نقش رستم

یکی از معماهای تاریخی نقش رستم، سرنوشت اجساد پادشاهان هخامنشی است. با وجود آنکه این مقبره‌ها به عنوان آرامگاه شاهان ساخته شده بودند، اما در کاوش‌های باستان‌شناسی هیچ اثری از اجساد یا تابوت‌های آن‌ها یافت نشده است. برخی مورخان بر این باورند که پس از حمله اسکندر مقدونی، مقبره‌ها غارت شده و اجساد پادشاهان ناپدید شده‌اند.

کتیبه داریوش در نقش رستم

یکی از مهم‌ترین کتیبه‌های نقش رستم، کتیبه داریوش بزرگ است که در نزدیکی مقبره او قرار دارد. این کتیبه به سه زبان فارسی باستان، ایلامی و اکدی نوشته شده و در آن داریوش از دستاوردهای خود، فتوحات و اصول حکومتی‌اش سخن گفته است. متن این کتیبه، اطلاعات مهمی درباره ساختار سیاسی و اجتماعی امپراتوری هخامنشی ارائه می‌دهد و یکی از منابع ارزشمند برای پژوهشگران تاریخ ایران است.

جمع‌بندی

نقش رستم یک گنجینه بی‌نظیر از تاریخ ایران باستان است که مقبره‌های پادشاهان هخامنشی، نقش‌برجسته‌های ساسانی و کتیبه‌های باارزش تاریخی را در خود جای داده است. این مکان نه‌تنها به دلیل معماری و آثار هنری‌اش، بلکه به دلیل اطلاعات مهمی که درباره تاریخ ایران ارائه می‌دهد، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

اگر به تاریخ و تمدن ایران علاقه‌مند هستید، بازدید از نقش رستم یک تجربه فراموش‌نشدنی خواهد بود.