پیکی از مساجد تاریخی ایران بنام مسجد شیخ لطف الله که تزییناتی بی بدیل و معماری فوق العاده آن چشم هر بیننده ای را برمی انگیزد.

یکی از عناصر شهری در میدان نقش جهان و مقابل کاخ عالی قاپو واقع شده است. بنابراین میتوانید از سایر جاهای دیدنی اصفهان و میدان نقش جهان نیز بازدید کنید. در این مقاله به مباحث مهم و تکنیکی می پردازیم، پس تا انتهای مقاله با اصفهان تورز همراه باشید.

بازی رنگ های در معماری و شاهکار دست هنرمندانی چون محمدرضا اصفهان و علیرضا عباسی پدیدار است. اگر شما هم تجربه سفر به مسجد شیخ لطف الله داشته اید با ما و کاربرای اصفهان تورز به اشتراک بگذارید.

معرفی مسجد شیخ لطف الله

مسجد شیخ لطف الله اصفهان

یکی از مساجد تاریخی و از بناهای واقع در میدان نقش جهان اصفهان، مسجد شیخ لطف الله است. یکی دیگر از آثار تاریخی که در فهرست ملی ایران که در ۱۵  دی ماه ۱۳۱۰ به ثبت رسیده است. زیباترین هنر معماری با تزیینات کاشی کاری فوق العاده درمسجد شیخ لطف شاهد خواهید بود و امروزه یکی از جاهای مهم اصفهان است.

بنای مسجد شیخ لطف الله در ضلع شرقی میدان نقش جهان و مقابل کاخ عالی قاپو واقع شده است. تور اصفهان و آشنایی با تاریخ، تمدن و معماری ایرانی شرکت کنید.

شیخ لطف الله که بود؟

یکی از فقیهان قرن یازدهم ه.ق و از شاگردان ملا عبدالله شوشتری به نام شیخ لطف الله میسی عاملی است.

شیخ لطف الله یکی از علمان جبل عامل لبنان بوده که وی در زمان شاه عباس صفوی به ایران مهاجرت نمود.

در کنار بزرگانی همچون ملاعبدالله شوشتری تحصیل می کرد و بعنوان یکی از خدمت گذاران آستان قدس رضوی معرفی و انتخاب شد. بعدها جهت تدریس به قزوین رفت. شاه عباس ارادت خاصی نزد شیخ لطف الله داشت و برای تجلیل و کرامت وی دستور ساخت مسجد شیخ لطف الله را داد تا محلی برای آموزش، تدریس و برگزاری نماز باشد.

اقامه نماز جمعه در مسجد شیخ لطف الله توسط ایشان برگزار می شد. در سال ۱۰۳۵ ه.ق بیمار شده و در اصفهان دار فانی را وداع گفت.

مسجد شیخ لطف الله به چه منظوری ساخته شد

شاه عباس صفوی دستور ساخت مسجد را در میدان امام اصفهان بعنوان محلی برای تدریس و اقامت نماز جماعت توسط شیخ لطف الله نمود.

مسجد شیخ لطف الله کجاست؟

بافت تاریخی اصفهان در میدان نقش جهان و مقابل کاخ عالی قاپو (مسجد شیخ لطف الله) ساخته شد. (مشاهده مسیر روی نقشه).

ساعات بازدید از مسجد شیخ لطف الله

در نیمه اول سال از ساعت ۹ تا ۱۲:۳۰ و ۱۴ تا ۱۷ و در نیمه دوم سال از ساعت ۹ تا ۱۱:۳۰ و ۱۳ تا ۱۶:۳۰ میتوانید هر روز از مسجد شیخ لطف الله بازدید نمایید. تنها زمان نماز ظهر امکان بازدید وجود ندارد.

مسجد شیخ لطف الله به فرمان کی ساخته شد و به چه دلیل

زمانی که کاخ عالی قاپو اصفهان بعنوان مرکز حکومتی و پایتخت شاه عباسی صفوی مشخص شد همزمان با توسعه شهری به ساخت و ساز بناهای اطراف کاخ پرداخته شد.

در آن زمان مسجد شیخ لطف الله حق تردد توسط مردم عادی میسر نبود و تنها شاه عباس و خانواده سلطنتی اجازه ورود داشتند.

شاه عباس صفوی در مسجد شیخ لطف الله از زمانی که ساخته شد در سال ۹۹۸ ه.ش تا پایان عمر به عبادت می پرداخت.

معماری مسجد شیخ لطف الله اصفهان

معماری مسجد شیخ لطف الله

اساس مسجد شیخ لطف الله خرابه های مسجد دیگری قرار داشت، که مسجد جدیدی بنام شیخ لطف الله طی ۱۸ سال ساخته شد.

مسجد شیخ لطف الله تفاوت های شاخصی با سایر مساجد ایرانی دارد. بعنوان مثال مسجدی که نه مناره دارد و نه صحن چهار ایوانی و این موضوع بعنوان مسجد اختصاصی شناخته می شود.

اندازه و ابعاد مسجد شیخ لطف الله کاملا ماهرانه و در تناسب کامل که هیچ نقطه ضعفی در آن مشاهده نمی شود.

بازتاب هفت باره صدا در اکثر مساجد تاریخی اصفهان مشاهده می شود. که مسجد شیخ لطف الله از آن جمله است.

آثاری از خطاطان مشهور عصر شاه عباس صفوی به نام های علیرضا عباسی و باقر بنا (خطاط گمنام)، بر کتیبه ها و خطوط داخلی مسجد شیخ لطف الله اثر بر جای گذاشته اند.

باغچه ها و گل کاری هایی که در میدان آزادی تهران مشاهده می شود بر گرفته از طرح های مسجد شیخ لطف الله هستند؛ اما معمار آنها به نام حسین امانت از طرح بیضی به جای طرح دایره ای استفاده کرده است.

اگر بخواهم به بهترین نحو ممکن درباره معماری شگفت‌انگیز مسجد شیخ لطف الله صحبت کنم، بهتر است اول چند جمله‌ای که آرتو۱ر پوپ، مورخ آمریکایی و محقق برجسته فرهنگ و معماری ایرانی، در رابطه با معماری مسجد شیخ لطف الله اصفهان نوشته است به شما بگویم:

«کوچک‌ترین نقطه ضعفی در این بنا دیده نمی‌شود، اندازه‌ها بسیار مناسب، نقشه طرح بسیار قوی و زیبا و به‌طورخلاصه توافقی است بین یک دنیای شور و هیجان و سکوت و آرامش باشکوهی که نماینده ذوق سرشار زیبایی‌شناسی بوده است و منبعی جز ایمان مذهبی و الهام آسمانی نمی‌تواند داشته باشد». (وبسایت علی بابا).

مسجد جامع عباسی اصفهان ضلع دیگر میدان نقش جهان اصفهان و به مسجد شاه نیز شهرت دارد. برای عجایب مسجد امام اصفهان کلیک کنید.

محمدرضا اصفهانی یکی از استادکاران به نام عصر صفوی که مسجد شیخ لطف الله اصفهان را به زیبایی و با استفاده از سبک معماری اصفهانی به کار گرفت. خبر گزاری اسپوتنیک، اعلام کرد که یکی از هفت عجایب ناشناخته و برتر از بین سازه های دینی و مذهبی در سراسر جهان بر شمرد.

اندازه و ابعاد مسجد شیخ لطف الله کاملا ماهرانه و در تناسب کامل که هیچ نقطه ضعفی در آن مشاهده نمی شود.

بازتاب هفت باره صدا در اکثر مساجد تاریخی اصفهان مشاهده می شود. که مسجد شیخ لطف الله از آن جمله است.

آثاری از خطاطان مشهور عصر شاه عباس صفوی به نام های علیرضا عباسی و باقر بنا (خطاط گمنام)، بر کتیبه ها و خطوط داخلی مسجد شیخ لطف الله اثر بر جای گذاشته اند.

باغچه ها و گل کاری هایی که در میدان آزادی تهران مشاهده می شود بر گرفته از طرح های مسجد شیخ لطف الله هستند؛ اما معمار آنها به نام حسین امانت از طرح بیضی به جای طرح دایره ای استفاده کرده است.

معماری مسجد شیخ لطف الله که به شیوه اصفهانی است، گوشه‌ای از نبوغ معماران اصفهانی را به نمایش می‌گذارد؛ به‌خصوص گنبد آن که یکی از زیباترین گنبدهای دنیا به حساب می‌آید.
یکی از نکته‌های جالب درباره مسجد، نبود شبستان ورودی در آن است؛ در واقع در همه مساجد هنگام ورود باید از یک سری پله عبور کنید و بعد وارد یک صحن ورودی شوید که شما را به فضای گنبد می‌رساند؛ اتفاقی که در مسجد شیخ لطف الله افتاده، نبود همین صحن یا شبستان ورودی است که با هدف رعایت اصل تقارن در میدان نقش جهان بوده است. از آنجا که این مسجد روبه‌روی عالی قاپو قرار دارد، امکان جاگذاری یک حیاط یا صحن رو به قبله برای آن وجود نداشت.

در طراحی مسجد از نسبت طلایی در برقراری تناسب اجزای بنا استفاده شده و موقعیت شبستان اصلی آن در ارتباط با ورودی بنا، با روش‌های هندسی تعیین شده است.
معماری مسجد شیخ لطف الله به سبک اصفهانی است.

عید کجا بریم ارزون باشه، کلیک کنید.

ورودی مسجد شیخ لطف الله

معماری مسجد شیخ لطف الله در بخش ورودی مسجد

فضای جلوی ورودی مسجد شیخ لطف الله از ضلع شرقی میدان نقش جهان آغاز می‌شود. موقعیت قرارگیری این مسجد به‌گونه‌ای است که ضلع شرقی میدان را با تناسب طلایی تقسیم کرده است. بخش‌های شمالی و جنوبی این فضا و همچنین دیوار غربی مسجد که رو به میدان قرار دارد، با کاشی‌های هفت‌رنگ پوشیده شده‌اند.

بر اساس کتاب «آثار ایران» نوشته آندره گدار، جلوخان مسجد در زمان نگارش این کتاب به رنگ سفید دیده می‌شد. دلیل این امر آن بود که حدود ۱۰ سال پیش از نوشته شدن کتاب، کاشی‌های جلوخان به دلیل آسیب‌های وارد‌شده به زیرزمین منتقل شده بودند. نمای فعلی جلوخان حاصل تلاش و زحمت مرمت‌کاران است. همچنین، در کتاب «نصف جهان فی تعریف اصفهان» اشاره شده که مسجد شیخ لطف الله تا به امروز، به‌جز کتیبه سردر که قابل مرمت نبوده و تعویض شده، هیچ عیب و نقصی نداشته است.

کتیبه بالای سردر مسجد با کاشی‌های معرق تزیین شده و به‌شکل نواری ممتد، هر سه دیوار آن را فرا گرفته است. این کتیبه بزرگ به خط ثلث سفید و به قلم علیرضا عباسی، خوشنویس مشهور دوره صفوی، نوشته شده و تاریخ سال ۱۰۱۲ هجری قمری را نشان می‌دهد. بخش‌های بالایی سردر نیز با مقرنس‌کاری‌های ظریف و کاشی‌های هفت‌رنگ همراه با نقوش گل و گلدان آراسته شده‌اند. در بالای این کتیبه و در قوس طاق، شمسه‌ای مقرنس‌کاری‌شده با زمینه آبی به چشم می‌خورد. علاوه بر این، کاشی‌های فیروزه‌ای مارپیچی که حاشیه قوس اصلی سردر را احاطه کرده‌اند، توجه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کنند.

بعد از اینکه از چهار پله عبور کردید به محوطه سردر می رسید. دیوارهای محوطه با سنگ مرمرین زرد تزئین شده است. علاوه بر این سکوهایی با رنگ مشابه در کناره ها ساخته شده است.

چوب پنار یک تیکه برای ساخت درب دو لنگه مسجد ساخته شده که بعد از گذر ۴۰۰ سال هنوز هم پابرجاست.

مقابل مسجد یک حوض هشت ضلعی تعبیه شده که در فاصله سالهای ۱۳۱۶ تا ۱۳۱۸ شمسی برداشته شد.

برای در دو لنگه مسجد از چوب چنار یک‌پارچه استفاده شده که پس از ۴۰۰ سال هنوز هم پابرجا است. حوضی هشت‌ضلعی در جلوی مسجد وجود داشت که در فاصله سال‌های ۱۳۱۶ تا ۱۳۱۸ شمسی برداشته شد.

راهروی ورودی مسجد شیخ لطف الله

راهرویی به طول ۲۸ متر که در انتها به محوطه اصلی منتهی می شود، این راهرو در بخش ورودی مسجد شیخ لطف الله قرار دارد در ابتدا به سمت چپ و بعد به سمت راست می رسید. نوعی طواف به دور صحن اصلی مسجد با این چرخش بوجود می آید. کارکرد این راهرو اینست که: در دنیایی پرهمهمه زندگی می کنیم و با ورود به راهرو و پیچ دوم حس آرامش معنوی و از دنیای فانی جدا شده و دعوت به راز و نیاز با معبود یکتا آماده می شوید.

 درب سمت چپ در پیچ دوم به شبستان زمستانی راه دارد، این شبستان با طراحی ساده و سقف کوتاه مناسب نماز خواندن در فصل زمستان است.

بعد از عبور حدود ۱۴ متر از راهرو به سمت راست بپیچید، این راهرو زاویه ۹۰درجه دارد.

نور راهرو توسط پنجره های مشبک که در سمت راست تعبیه شد، پرتوهای نوری هر چند کم پخش می شود.

تور یک روزه اصفهان از تهران، اینجا کلیک کنید.

به دلیل اینکه از مکانی پر نور وارد مکان کم نور شده اید، چیز زیادی نمی بینید؛ چشمتان که به نور عادت کند، نقش و نگارهای زیبای راهرو را ریز ببنید و لذت ببرید. کاشی های هفت رنگ سبز و آبی در این راهرو مزین شده است. یکی از دلایل کم نور بودن راهرو این است که یک دفعه وارد شبستان نیمه تاریک مسجد نشوید تا بتوانید زیبایی هر چه تمام تر شبستان را نیز ببینید.

شبستان اصلی مسجد شیخ لطف الله

نور در مسجد شیخ لطف الله اصفهان

اوج شکوه و جلال و زیبایی مسجد در شبستان اصلی مسجد شیخ لطف الله هویدا است.

هنر معماری ایرانی از مربع با اضلاع ۱۹ متری بواسطه ارتفاع از زمین و هر چه بالاتر می رود ابتدا به هشت ضلعی می رسد. بعد هر چه به ساقه گنبد نزدیک شده به شکل دایره تغییر یافت.

از مهم ترین ویژگی های مهم معماری که از دوره ساسانی الگو گرفته است، این است که پلان مسجد شیخ لطف الله از مربع به دایره تبدیل شده است.

به سقف شبستان بنگرید، هشت طاق جناغی دور تا دور شبستان می بینید که گنبد مسجد شیخ لطف الله را زنده نگه داشته است. مقرنس کاری های زیبایی را با پیچ های فیروزه ای که در لبه طاق ها تزیین شده است را می بینید.

(محراب مسجد جامع نایین چگونه است؟ کلیک کنید).

زیبایی های شبستان مسجد شیخ لطف الله به همین جا ختم نمی شود تزیینات هنرمندانه ای از نقوش هندسی، طرح گل و بوته، طاووس و غیره که در کاشی های هفت رنگ بخش پایین و کاشی های معرق در بخش بالایی خودنمایی می کنند. کتیبه هایی به خط نستعلیق و نسخ وجود دارد که این زیبایی را تکمیل و چندین برابر کرده است.

جهت بنا نسبت به قبله

مسجد شیخ لطف الله برخلاف معماری ایرانی و اسلامی که در جهت قبله ساخته می شوند، این مسجد در جهت قبله واقع نشده است. به این دلیل که میدان نقش جهان در جهت قبله نمی باشد به همین دلیل است که چرخش ۴۵ درجه در مسجد شیخ لطف الله کار شده تا جهت قبله تنظیم شود؛ آنقدر با ظرافت هر چه تمام تر محمدرضا بنا اصفهانی کار کردند که به هیچ وجه کجی و زاویه ای اضافه در نمای بیروی آن مشاهده نمی شود.

در ضلع شرقی و محور شمالی ـ جنوبی میدان نقش جهان، مسجد شیخ لطف الله ساخته شده است. در ابتدا معماران نمی توانستند مسجد را هم ردیف با میدان نقش جهان بسازند.

“در ورودی مسجد در ضلع شرقی میدان نقش جهان و در محور شمالی-جنوبی قرار دارد. معماران نمی‌توانستند مسجد را هم‌راستا با میدان نقش جهان بسازند؛ چراکه برای قبله‌یابی و ساخت محرابی که در جهت جنوب غربی و رو به قبله باشد، دردسرهای زیادی پیش رو داشتند. پس برای حل این مشکل، راهرویی در نظر گرفتند که از ورودی مسجد تا فضای زیر گنبد امتداد می‌یافت؛ منتها این راهرو را با زاویه‌ای ۴۵ درجه طراحی کردند. به این ترتیب، ظاهر مسجد در جهت شمالی-جنوبی است؛ اما اصل بنا در جهت جنوب غربی-شمال شرقی قرار گرفته است. (وبسایت کجارو).”

(باغ پرندگان اصفهان چه پرنده هایی دارد؟ کلیک کنید).

چرا مسجد امام مناره دارد ولی مسجد شیخ لطف الله ندارد؟

مناره نداشتن مسجد شیخ لطف الله باعث حیرت دنیای اسلام شده است که در نگاه اول نظر همه را به خود جلب می کند. به این دلیل که مناره بخش اصلی معماری اسلامی در مساجد به حساب می آید.

تا قبل از اسلام کارکرد مناره جهت مسیریابی بر روی ساختمان ها به کار می رفت. و وجود یک شهر را اعلام میکرد. اما بعد از اسلام بعنوان محلی جهت اقامه نماز و نشان دهنده وجود مسجد است.

از طرفی مسجد شیخ لطف الله، مخصوص عبادت شاه و خاندان وی بوده و استفاده برای عموم آزاد نبود به همین دلیل به ساختن مناره احتیاجی نبود. و یکی از دلایلی است که ناشناخته ماند و نسبت به سایر جاهای دیدنی اصفهان کمتر مورد توجه سیاحان اروپایی قرار گرفت، همین موضوع بوده است. و با این روش حق عامه را خانواده دربار جدا و تفکیک کرده است.

برخی منابع معماران گنبد را نماد زن و مناره را نماد زن می دانسته اند. و به دلیل اینکه گنبد نماد زن است و این مسجد مخصوص زنان ساخته شده است.

در برخی منابع نیز بعنوان حرمسرا یاد می کنند که هیچ دلیل قطعی در این باره ذکر نشده است.

“برخی از روایات می گویند که این مسجد حرم‌سرا نیز بوده است. با این حال هیچ قطعیتی دراین‌باره وجود ندارد و هنوز دلایل عدم وجود مناره مشخص نیست. (وبسایت کجارو).”

در سایر منابع هم برای اینکه داخل عالی قاپو از سمت بالای مناره دیده شود، این مسجد را بدون مناره ساختند. و سندی بر صدق این واقعیت نیز وجود ندارد.

تور یک روزه سمیرم از اصفهان، اینجا کلیک کنید.

گنبد مسجد شیخ لطف الله

دو پوسته پیوسته در گنبد باشکوه مسجد شیخ لطف الله اصفهان کار شده است. ۳۲ متر ارتفاع از راس گنبد تا کف زمین، ۱۲ متر دهانه مسجد و ۲۲ متر قطر بیرونی مسجد است. ارتفاع گنبد مسجد شیخ لطف الله نسبت به سایر مساجد کم است و ساخت و ساز آن در کنار گنبدهای معمولی دشوارتر بوده است. در مجاورت گنبد دیوارهایی که قطر آنها زیاد است به این دلیل است که سنگینی و فشار گنبد را متحمل شود.

در بالای هشت طاق جناغی، ۱۶ پنجره مشبک دیده می شود که ۱۷۰ سانتی متر از هم فاصله دارند و جهت تهویه هوا تعبیه شده است.

پنجره های مشبک با نقوش اسلیمی مزین شده  که دلیل بر شکست نور و نورپردازی غیرمستقیم است. فضای عرفانی و روحانی ایجاد می شود وقتی در طول روز بخشی از نور خورشید از پنجره ها عبور میکند.

کتیبه هایی از آیات سوره نصر، جمعه و غیره در فاصله بین پنجره های مشبک تعبیه شده است. دوتا از کتیبه ها را رضا عباسی در ساقه گنبد ترسیم کرده، نقوشی از گل و بوته و کاشی های آبی که به زیبایی گنبد افزوده است.

عجایب مسجد شیخ لطف الله اصفهان

کاشی‌کاری مسجد شیخ لطف الله اصفهان

نقش لوزی شکل در مرکز داخلی گنبد یکی از عجایب مسجد شیخ لطف الله می دانیم به دلیل اینکه زمان تابش نور، پرهای یک طاووس را مشاهده می کنید. با تغییر جهت تابش نور، پرهای طاووس بازتر و بازتر می شود، بعدا که نور کمتر شد، پرهای طاووس کم کم بسته می شود. و ارتفاع گنبد این اثر را خلق کرده است.

پخش نور پرهای طاووس با ظرافت تمام کار شده است. برای اینکه کشیدن اشکال حیوانات در مساجد غیرمجاز بوده است.

“این ۳۲ نقش لوزی به‌شکلی در کنار هم قرار گفته‌اند که هرچه به‌سمت مرکز گنبد پیش می‌روند، کوچک‌تر می‌شوند و با این روش سعی شده است که ارتفاع گنبد بیشتر به نظر برسد. (وبسایت کجارو).”

معماری بازار قیصریه اصفهان، کلیک کنید.

در طول روز و در زمان های متفاوت تنوعی از رنگ ها می بینید. سپیده دم به رنگ صورتی، ساعات ظهر به رنگ کرمی و زمان غروب به رنگ آجری در می آید.

یک ستاره هشت گوش در طرح گنبد مسجد شیخ لطف الله به کار گرفته شده که با یک شیب ملایم به راس گنبد منتهی می شود.

کاشی معرق و زمینه به رنگ نخودی بر روی بدنه خارجی گنبد تزیین و کتیبه هایی از سوره های قرآن با خط ثلث بر زمینه رنگ لاجوردی حک شده است. در بالاترین نقطه گنبد مسجد شیخ لطف الله شاهد یک ستاره هشت گوشه با خطوط اسلیمی بر بدنه گنبد شاهد خواهید بود.

محراب مسجد شیخ لطف الله اصفهان

یکی دیگر از شاهکارهای معماری در مسجد شیخ لطف الله، محراب آن است. معرق کاری از جنس کاشی و مقرنس کاری های ظریف چشم هر بیننده ای را جذب می کنند.

طاق دندانه دار محراب که با مقرنس کاری های صدفی و نقوش گیاهی به همراه نقوش اسلیمی بر فراز آن به چشم می خورد. رنگ های زیبایی در نقوش و خطوط تزیینی از جذابیت های محراب در مسجد شیخ لطف الله است.

جذابیت های مسجد شیخ لطف الله به اینجا ختم نمی شود، در بالای درب ورودی شبستان منفذی که وظیفه هدایت نور به داخل محراب را دارد، نیز وجود دارد و زیبایی فضا را چندین برابر کرده است.

در بخش داخلی محراب مسجد شیخ لطف الله دو لوح با عبارت «عمل فقیر حقیر محتاج بر رحمت خدا محمدرضا ابن استاد حسین بنای اصفهان» قرار دارد. همچنین در اطراف محراب نیز کتیبه هایی به خط علیرضا عباسی بر روایت پیامبر اکبر (ص) و امام ششم (ع) و اشعاری منتسب به شیخ بهایی  بر روی آنها حک شده است.

تورهای زمینی و هوایی لحظه آخری اصفهان، اینجا کلیک کنید.

راهروی زیرزمینی مسجد شیخ لطف الله

یک راهروی زیرزمینی که مسجد شیخ لطف الله و کاخ عالی قاپو را به همدیگر متصل میکند طبق شواهد تاریخی در زیر میدان نقش جهان تعبیه شده است.

از آنجایی که شیخ لطف الله تدریس مسائل شرعی به زنان را بعهده داشت، این راهروی زیرزمینی محلی برای تردد زنان صفوی بوده است.

حوضی که دقیقا در وسط میدان قرار دارد، کارشناسان معتقدند که اگر این حوض از وسط میدان برداشته شود این راه زیرزمینی وجود دارد.

نور در مسجد شیخ لطف الله

جهت بنا نسبت به قبله

بنا بر مطالبی که اخیرا ذکر کردیم و گفتیم که محمدرضا بنا اصفهانی بر مباحثی از قبیل نور و پیچیدگی های آن آگاهی کامل داشته است. و یکی از شاخص های منحصر به فرد مسجد شیخ لطف الله از سایر مساجد است.

دو مرتبه شکست نور که توسط دو پنجره مشبکی که در زیر گنبد واقع شده و سوراخ های آن مقابل یکدیگر قرار ندارد. و دو مرتبه شکست نور را قبل از بدو ورود به مسجد ایجاد می شود.

تیزی و برندگی نور توسط همین شکست گرفته شده و فضایی روحانی به حضار میدهد. فرم گنبد به همراه نقوش، خطوط منحنی و رنگ های ملایم با این نور کاملا متناسب است و هیچ نقضی در آن مشاهده نمی شود.

پل خواجو از نمای بالا، کلیک کنید.

بهنام تاجمیر ریاحی، فیلم‌بردار و نورپرداز، که روی اهمیت نور در این مسجد تحقیق کرده است، ‌می‌گوید:

به‌دلیل نور شدید میدان نقش‌ جهان که ناشی از آفتاب همیشه تابان اصفهان است، مردمک چشم تنگ می‌شود و وقتی از این محیط پرنور به محیط کم‌نور راهروی ورودی مسجد شیخ لطف ‌الله وارد می‌شویم، به‌خاطر شوک بصری، مردمک تنگ چشم نمی‌تواند تاریکی مسجد را تحمل کند و به‌جز سیاهی چیزی نمی‌بینیم؛ پس باید زمان و شرایطی برای گشادشدن مردمک و وفق یافتن آن با محیط جدید فراهم شود. دالان ورودی تاریک مسجد به این موضوع کمک می‌کند، گرچه متولیان میراث فرهنگی استان، لامپ‌هایی در این راهرو تعبیه کرده‌اند و این تاریکی تعمدی را از بین برده‌اند. پس ‌از اینکه مردمک چشم‌مان باز شد و با تاریکی وفق یافت، وارد راهروی دوم می‌شویم که از پنجره مشبک وسط سمت چپ آن هم نوری برای هدایت چشم ما ساطع می‌شود. وقتی به ورودی فضای زیر گنبد می‌رسیم، دیگر چشم‌مان به تاریکی عادت کرده است و آماده‌ایم جزئیات کاشی‌های این فضا و بازی نور و تاریکی در آن را ببینیم.کوتاه کردن بوسیله هوش مصنوعی

جالب است بدانید آیات قرآنی که بر دیواره بیرونی مسجد مشاهده می کنید با هماهنگی نور و تابش خورشید هستند؛ بدین شرح که هر ساعت برابر با یک آیه قرآنی، و ساعات دیگر روز سایر آیات را شاهد خواهید بود. شاهکار هنر معماران ایرانی تا کجا؟

جاهای دیدنی اصفهان، اینجا کلیک کنید.

کاشی‌کاری مسجد شیخ لطف الله

از نمای بیرونی مسجد تا بخش های مختلف مسجد، از راهرو و شبستان مسجد شیخ لطف الله تا محراب مسجد هنر ایرانی را در کاشی کاری بی نظیر عصر صفوی را مشاهده می کنید.

از تزیینات ریز کاشی کاری ها و رنگ های کاشی تا رقص نور که بشدت با همدیگر متناسب و موازی هم هستند.

“بخش‌های بالایی سردر علاوه بر مقرنس‌کاری، مزین به کاشی‌های هفت رنگ بی‌نظیر با نقوش گل و گلدان است. کتیبه بزرگی از کاشی لاجوردی معرق در قسمت میانی سردر وجود دارد که خط زیبای علیرضا عباسی به خط ثلث سفید روی آن نقش بسته است. وقتی قدم به راهروی مسجد می‌گذارید، با صحنه دیگری از کاشی‌های هفت رنگ مواجه خواهید شد که رنگ غالب آن‌ها آبی و سبز است. شبستان نیز تزیینات کاشی‌کاری زیادی دارد؛ به‌حدی که به هر طرف سر بچرخانید کاشی‌های هفت رنگ و معرقی را خواهید دید که هوش از سرتان می‌برد. کاشی‌های فیروزه‌ای مارپیچی نیز نقطه اوج این ماجرا هستند که شکوه این شبستان را بیشتر و بیشتر می‌کنند و سوژه خوبی برای عکاسی به شمار می‌روند. نمی‌توان از این مسجد گفت و اشاره‌ای به محراب دیدنی آن نکرد که به‌واسطه کاشی‌کاری‌های معرق و مقرنس‌های ظریف، نگاه‌ها را به خود جذب می‌کند.”(کجارو)

“داخل و خارج از گنبد مسجد پوشیده از کاشی‌های معرق است که به‌خصوص استفاده از نور طبیعی و رنگ‌های زیبا در داخل گنبد، آن را از سایر مساجد شهر متمایز کرده است. این گنبد که تنها گنبد نخودی رنگ عصر صفوی به حساب می‌آید، در طول روز رنگ آن تغییر کرده و در هر بازه زمانی، جلوه متفاوتی پیدا می‌کند. در قسمت پایینی گنبد هم کتیبه‌هایی از آیات قرآنی با کاشی سفید معرق بر زمینه لاجوری دیده می‌شود.”

بهترین نرخ خرید تور اصفهان لحظه آخری، اینجا کلیک کنید.

مرمت مسجد شیخ لطف الله

مرمت گنبد شیخ لطف الله در سال‌های اخیر با انتقادهای زیادی همراه بود؛ زیرا دو بخش آن برجسته‌تر از دیگر قسمت‌ها به نظر می‌آید و رنگ آن با دیگر بخش‌ها تفاوت دارد. با این حال، معاون اداره‌ کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان از این موضوع دفاع کرده و گفته که این پروژه با برنامه و علمی پیش رفته است. فریبا خطابخش، مدیر پایگاه جهانی میدان نقش‌جهان نیز گفته بود:

در فروردین‌ماه ۱۳۹۷ قسمتی از گریو این مجموعه که مربوط به دوره پهلوی است، دچار ریزش شد و بررسی‌ها نشان داد که زیرسازی این گریو مشکل پیدا کرده است. موضوع این است که وقتی باران روی این بنای تاریخی می‌ریزد، مصالح آب را جذب می‌کنند و در طول شب هوا خیلی سرد شده و در نتیجه آب یخ می‌زند و یخ، حجم زیادی را اشغال کرده و باعث یخ‌بُر شدن مصالح زیر و روی کار می‌شود. برای مرمت گریو، تمام قطعات کاشی شماره‌گذاری شد. قالب کتیبه و گریوِ گنبد زده شد و کاشی‌ها بعد از شماره‌گذاری، به همان طرحی که در بالا اجرا شده بود،‌ روی قالب چیده شد. همان کاشی‌ها بعد از تمیزکاری و اسیدزدایی و شست‌وشو در جای خود قرار گرفت.

مهدی رضایت، پیمانکار پروژه‌ مرمت نیز اظهار کرد که تضاد رنگی قسمت‌ها مرمت‌شده و سایر قسمت‌ها با بارش باران پاک می‌شود. از آنجا که برای جلوگیری از نفوذ آب از دوغاب برای ترک گنبد استفاده شده است و امکان شستن آن در زمان مرمت وجود نداشت، به‌تدریج با چندین بار بارندگی، ذرات روی کاشی‌ها شسته و رنگ‌ها براق می‌شود.

تفاوت های مسجد امام و شیخ لطف الله

مسجد امام اصفهان

مسجد امام و مسجد شیخ لطف الله، دو بنای تاریخی و باشکوه در میدان نقش جهان اصفهان هستند که هر کدام ویژگی‌های منحصر به فردی دارند. در زیر به تفاوت‌های اصلی این دو مسجد اشاره می‌شود:

 ۱. هدف ساخت و کاربرد:

   – مسجد امام (مسجد شاه سابق): این مسجد به عنوان مسجد جامع و برای استفاده عموم مردم ساخته شد. این بنا برای برگزاری نمازهای جمعه و مراسم مذهبی عمومی طراحی شده بود.

   – مسجد شیخ لطف الله: این مسجد به عنوان مسجد خصوصی و برای استفاده خانواده سلطنتی و درباریان ساخته شد. این مسجد بیشتر برای عبادت شخصی و مراسم خصوصی مورد استفاده قرار می‌گرفت.

 ۲. معماری و طراحی:

یکی از سوال های رایجی که پرسیده میشود: چرا مسجد امام گلدسته دارد ولی مسجد شیخ لطف الله ندارد؟

   – مسجد امام: این مسجد دارای دو ایوان بزرگ در شمال و جنوب، چهار مناره بلند و یک حیاط مرکزی وسیع است. طراحی آن به گونه‌ای است که برای جمعیت زیاد مناسب باشد.

   – مسجد شیخ لطف الله: این مسجد فاقد مناره و حیاط مرکزی است و اندازه آن کوچک‌تر است. طراحی داخلی آن بسیار ظریف و پر از تزئینات هنری است و به دلیل نداشتن مناره، بیشتر به عنوان یک عبادتگاه خصوصی شناخته می‌شود.

 ۳. تزئینات و کاشیکاری:

   – مسجد امام: تزئینات این مسجد شامل کاشیکاری‌های معرق و هفت رنگ، خطوط ثلث و نستعلیق، و نقوش اسلیمی و هندسی است. کتیبه‌های این مسجد به خط علیرضا عباسی، خوشنویس مشهور دوره صفوی، نوشته شده‌اند.

   – مسجد شیخ لطف الله: تزئینات این مسجد بسیار ظریف‌تر و پیچیده‌تر است. کاشیکاری‌های آن به گونه‌ای طراحی شده‌اند که با تغییر نور روز، رنگ‌های مختلفی را نشان می‌دهند. گنبد این مسجد به دلیل طراحی خاص و رنگ‌های منحصر به فردش بسیار معروف است.

 ۴. گنبد:

   – مسجد امام: گنبد این مسجد بسیار بزرگ و با عظمت است و ارتفاع آن به ۵۲ متر می‌رسد. این گنبد به دلیل اندازه بزرگ و تزئینات پرکاربردش، از دور قابل مشاهده است.

   – مسجد شیخ لطف الله: گنبد این مسجد کوچک‌تر اما بسیار ظریف و پرنقش و نگار است. طراحی گنبد به گونه‌ای است که با تغییر نور خورشید، رنگ‌های آن تغییر می‌کند و جلوه‌ای خاص به آن می‌دهد.

 ۵. ورودی:

   – مسجد امام: ورودی این مسجد با یک سر در بلند و ایوانی بزرگ مشخص می‌شود که به حیاط مرکزی منتهی می‌شود.

   – مسجد شیخ لطف الله: ورودی این مسجد کوچک‌تر و ساده‌تر است و مستقیماً به فضای داخلی مسجد راه دارد. این ورودی به گونه‌ای طراحی شده که از میدان نقش جهان قابل مشاهده نباشد و حریم خصوصی را حفظ کند.

 ۶. محل قرارگیری:

   – مسجد امام: در ضلع جنوبی میدان نقش جهان قرار دارد و به عنوان یکی از عناصر اصلی این میدان شناخته می‌شود.

   – مسجد شیخ لطف الله: در ضلع شرقی میدان نقش جهان واقع شده و در مقابل عالی قاپو قرار دارد. این مسجد به دلیل موقعیت خاصش، بیشتر به عنوان یک بنای خصوصی و سلطنتی شناخته می‌شود.

 ۷. زمان ساخت:

   – مسجد امام: ساخت این مسجد در سال ۱۶۱۱ میلادی آغاز شد و در سال ۱۶۲۹ میلادی به پایان رسید.

   – مسجد شیخ لطف الله: ساخت این مسجد در سال ۱۶۰۳ میلادی آغاز شد و در سال ۱۶۱۹ میلادی به پایان رسید.

این تفاوت‌ها نشان می‌دهد که هر دو مسجد با اهداف و کاربردهای متفاوتی ساخته شده‌اند و هر کدام به شیوه‌ای منحصر به فرد، هنر و معماری دوره صفوی را به نمایش می‌گذارند.