تپه هگمتانه (تمدن چند هزار ساله قوم ماد)

تپه هگمتانه یکی از ارزشمندترین محوطه‌های باستانی ایران است که در شهر همدان قرار دارد. این تپه، گواهی زنده از تاریخ کهن و تمدن چند هزار ساله سرزمین ایران است و هر ساله گردشگران و پژوهشگران بسیاری را به خود جذب می‌کند. همدان گردی را با اصفهان تورز همراه باشید.

معرفی تپه هگمتانه

تپه هگمتانه مجموعه‌ای از تپه‌های باستانی و آثار تاریخی است که در وسعتی قابل‌توجه پراکنده‌اند. این منطقه شامل شبکه‌ای منظّم از معابر و کوچه‌های خشتی در زیر خاک است که باستان‌شناسان از طریق حفاری‌های متعددی بخشی از آن‌ها را شناسایی کرده‌اند. هگمتانه در طول تاریخ میزبان تمدن‌های مختلفی از جمله مادها، هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان بوده و به همین دلیل آثار متنوعی از این دوران‌ها را می‌توان در آن مشاهده کرد.

تاریخچه‌ هگمتانه

بر اساس شواهد تاریخی و یافته‌های باستان‌شناسی، بنیان هگمتانه را به دئوکالئون و مادها نسبت می‌دهند که بعدها در دوره‌های هخامنشی و اشکانی نیز اهمیت زیادی داشته است. در آثار مورخان یونانی، به‌ویژه هرودوت، از هگمتانه به عنوان پایتخت مادها یاد شده است. پس از شکست مادها توسط کوروش کبیر، هگمتانه در دوره هخامنشیان همچنان از اهمیت سیاسی و اداری برخوردار بود. علاوه بر آن، در دوره‌های بعدی نیز شاهان اشکانی و ساسانی از این شهر به عنوان یکی از مراکز حکومتی استفاده می‌کردند.

هگمتانه کجاست؟

تپه هگمتانه در قلب شهر همدان، واقع در استان همدان در غرب ایران قرار گرفته است. این منطقه یکی از کهن‌ترین سکونتگاه‌های شهری ایران به‌شمار می‌رود و برخی باستان‌شناسان آن را بقایای شهر باستانی اکباتان (هگمتانه) می‌دانند. موقعیت مکانی هگمتانه از نظر تاریخی و گردشگری بسیار حائز اهمیت است؛ چرا که دسترسی به آن از مرکز شهر همدان بسیار آسان بوده و در نزدیکی دیگر جاذبه‌های دیدنی این شهر واقع شده است.

ثبت جهانی هگمتانه

موضوع ثبت جهانی هگمتانه سال‌هاست که در دستور کار سازمان میراث فرهنگی و یونسکو قرار دارد. با توجه به این‌که هگمتانه یکی از مهم‌ترین محوطه‌های باستانی ایران و حتی خاورمیانه به‌شمار می‌رود، ثبت جهانی آن می‌تواند گامی بزرگ در حفظ و نگهداری بهتر و همچنین توسعه گردشگری پایدار در این منطقه باشد. هرچند روند اداری و پژوهشی این ثبت زمان‌بر است، اما تلاش‌ها برای تحقق این امر همچنان ادامه دارد.

معماری تپه هگمتانه

معماری تپه هگمتانه بیانگر ساختارهای شهری منظمی است که در دوران باستان ایجاد شده بودند. به‌ویژه در حفاری‌های انجام‌شده، ساختار کوچه‌ها و بناهای خشتی که با نظم مهندسی دقیقی طراحی شده‌اند، مشاهده می‌شود. ارتفاع دیوارها، قطر ستون‌ها، و نحوه چینش اتاق‌ها و حیاط‌ها همگی نشان از یک شهرسازی پیشرفته دارد.

• دیوارهای خشتی: از گل و خشت ساخته شده و عموماً ضخامت بالایی دارند.
• کوچه‌های منظم: به صورت شطرنجی طراحی شده‌اند و نشان از دانش معماری بالا در آن دوره دارد.
• آب‌انبارها و کانال‌ها: برای تامین آب ساکنان استفاده می‌شده‌اند و نشان از ساماندهی پیشرفته منابع آب دارد.

آثار باستانی هگمتانه

در محدوده تپه هگمتانه، مجموعه‌ای از آثار باستانی شگفت‌انگیز کشف شده است که هر کدام بخشی از تاریخ کهن ایران را روایت می‌کند. از جمله این آثار می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. بقایای کاخ‌ها و ساختمان‌های خشتی: که به دوره مادها و هخامنشیان نسبت داده می‌شوند.
2. سکه‌ها و اشیای فلزی: مربوط به دوره‌های مختلف (هخامنشی، اشکانی، ساسانی) که در حفاری‌ها پیدا شده‌اند.
3. قطعات سفالی و ظروف: که تنوع طرح‌ها و نقش‌های آن‌ها نشانگر هنر و صنایع دستی شکوفای دوران باستان است.
4. سنگ‌نوشته‌ها و مهرها: که بخشی از اسناد حکومتی و کتبی آن دوران محسوب می‌شوند.

جاهای دیدنی هگمتانه

علاوه بر خود تپه و محوطه باستانی، موزه‌هایی نیز در حوالی آن وجود دارد که آثار و اشیای کشف‌شده از هگمتانه در آن‌ها نگهداری می‌شود. گردشگران می‌توانند با حضور در این موزه‌ها با تاریخ و تمدن ایران باستان از نزدیک آشنا شوند. همچنین در بخشی از منطقه هگمتانه، کلیساهای قدیمی و تاریخی نیز به چشم می‌خورند که قدمت آن‌ها به دوره‌های بعدی بازمی‌گردد. بازدید از بخش‌های مختلف محوطه باستانی و موزه هگمتانه از اصلی‌ترین جاذبه‌های دیدنی این مجموعه برای علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ است.

بهترین زمان سفر به هگمتانه

شهر همدان به دلیل موقعیت جغرافیایی و ارتفاع بالا، زمستان‌های سرد و تابستان‌های معتدل دارد. بهترین زمان سفر برای بازدید از تپه هگمتانه فصل بهار (اواسط اردیبهشت تا اواخر خرداد) و اوایل پاییز (مهر و آبان) است. در این دوره‌ها، آب‌و‌هوا خنک و دلپذیر است و می‌توانید با خیالی آسوده به گردش در محوطه باستانی و سایر جاهای دیدنی شهر بپردازید.

جاهای دیدنی اطراف هگمتانه

همدان به عنوان یکی از قطب‌های گردشگری ایران، جاذبه‌های فراوانی دارد که در نزدیکی تپه هگمتانه واقع شده‌اند. پس از بازدید از هگمتانه، می‌توانید از این مکان‌ها نیز دیدن کنید:

1. مقبره ابوعلی سینا (بوعلی): یکی از نمادهای شهر همدان که در نزدیکی مرکز شهر قرار دارد.
2. گنجنامه: شامل کتیبه‌های معروف داریوش و خشایارشاه در دامنه کوه الوند به همراه آبشار زیبا.
3. آرامگاه باباطاهر: شاعر و عارف ایرانی که در نزدیکی میدان باباطاهر واقع شده است.
4. گنبد علویان: بنایی با معماری خاص دوره سلجوقی که در نزدیکی مرکز شهر قرار دارد.
5. شیرسنگی: مجسمه سنگی قدیمی که یکی از نمادهای تاریخی شهر همدان محسوب می‌شود.

سخن پایانی
تپه هگمتانه، با تاریخچه طولانی و معماری منحصربه‌فردش، یکی از مهم‌ترین گنجینه‌های باستانی ایران است. بازدید از این اثر ارزشمند، فرصتی بی‌نظیر برای شناخت تمدن‌های کهن و آشنایی با هنر و معماری باستانی ایران را فراهم می‌کند.